Yunan-Pers Savaşları
 |
| yunan savas gemileri |
Pers Savaşları (MÖ 5. yüzyıl), Antik Yunan şehir devletleri ile Pers İmparatorluğu arasında gerçekleşmiş olup, MÖ 490 ve 480 yılları arasındaki iki büyük Pers istilası sonrasında meydana gelen savaşları ifade eder. Bu savaşlar, tarihte en ünlü ve en önemli savaşlardan bazılarını içerir: Maraton, Thermopylae, Salamis ve Plataea. Hepsi, hem stratejik hem de kültürel olarak büyük öneme sahip olup, birer efsane haline gelmişlerdir. Sonuç olarak, Yunan kent devletleri galip gelmiş ve uygarlıklarını kurmuşlardır.
Maraton Savaşı (MÖ 490)
Maraton Savaşı, Perslerin ilk Yunan istilası sırasında gerçekleşti. Pers Kralı Darius, Yunan şehir devletlerini cezalandırmak ve imparatorluğunu genişletmek amacıyla Yunanistan'ı işgal etti. Atina'nın liderliğindeki Yunan kuvvetleri, Maraton ovasında Pers ordusunu mağlup etti. Bu zafer, Yunanların özgüvenini artırdı ve Perslere karşı direnişin simgesi haline geldi.
Thermopylae Savaşı (MÖ 480)
Thermopylae Savaşı, Pers Kralı Xerxes'in Yunanistan'ı işgal ettiği ikinci sefer sırasında gerçekleşti. Sparta Kralı Leonidas ve 300 Spartalı askeri, Thermopylae Geçidi'nde Pers ordusuna karşı direndi. Persler nihayetinde geçidi aşmış olsalar da, Spartalıların kahramanca direnişi Yunan şehir devletlerine zaman kazandırdı ve direnişi sembolize etti.
Salamis Savaşı (MÖ 480)
Salamis Savaşı, Pers donanmasının Yunan deniz güçleri tarafından bozguna uğratıldığı önemli bir deniz savaşıdır. Atinalı komutan Themistocles'in zekice stratejisi sayesinde, dar Salamis Boğazı'nda Pers donanması tuzağa düşürüldü ve yok edildi. Bu zafer, Yunanları moral olarak güçlendirdi ve Perslerin ilerlemesini durdurdu.
Plataea Savaşı (MÖ 479)
Plataea Savaşı, Pers Savaşları'nın son büyük kara savaşıdır. Yunan şehir devletleri, Pers ordusunu kesin bir yenilgiye uğrattı. Bu zafer, Perslerin Yunanistan'dan tamamen çekilmesine yol açtı ve Yunan bağımsızlığını pekiştirdi.
Sonuç ve Önemi
Pers Savaşları'nın sonunda Yunan şehir devletleri galip geldi ve bu zaferler, Batı uygarlığının temellerini atan önemli kültürel ve siyasi gelişmelere zemin hazırladı. Şayet Yunanlılar Perslere yenilmiş olsalardı, Batı Dünyası Yunanlardan demokrasi, klasik mimari, heykel, tiyatro ve Olimpiyat Oyunları gibi önemli mirasları alamayacaktı. Bu savaşlar, Yunan medeniyetinin ve dolayısıyla Batı medeniyetinin gelişiminde kritik bir rol oynadı.
### Savaşların Kökenleri
Pers Savaşları'nın kökenleri, Pers İmparatorluğu'nun MÖ 5. yüzyılda Yunanistan'ı fethetme girişimlerine dayanır. Pers Kralı Büyük Darius (MÖ 522-486), Avrupa ana karasına doğru genişleme kaydetmiş ve İyonya, Trakya ve Makedonya topraklarını ele geçirmişti. Darius’un bir sonraki hedefi Atina ve geri kalan Yunan topraklarıydı. Ancak Perslerin neden Yunan coğrafyasına göz diktiği tam olarak belli değildir. Zenginlik ve doğal kaynaklar olası nedenler gibi görünmezken, diğer makul nedenler arasında Darius’un kendi ülkesinde prestijini artırma veya imparatorluğun batı sınırlarındaki potansiyel sorunlu isyancıları bastırma ihtiyacı bulunuyordu.
### İyonya İsyanı ve Diğer Olaylar
İyonya İsyanı, Pers Savaşları'nın kökeninde önemli bir yer tutar. MÖ 508 yılında İyonya'daki Pers satraplığının toprak kazanması ve bölgeye su sağlama gerekliliği, Pers İmparatorluğu'nun batıya doğru genişleme politikalarının bir parçasıydı. MÖ 499 yılında Atina ve Eretria'nın, Pers kontrolündeki Sardis şehrine saldırması, Persler için büyük bir hakaret ve tehdit olarak algılandı. Bu olay, Perslerin Yunan şehir devletlerine karşı daha agresif bir tutum sergilemesine yol açtı.
### Perslerin Diplomatik ve Askeri Girişimleri
Pers Kralı Darius, Yunan topraklarının Pers yönetimine teslim olmasını sağlamak amacıyla MÖ 491 yılında Yunan şehir devletlerine elçiler gönderdi. Ancak Yunanlılar, gelen elçileri idam ederek Perslere karşı sert bir yanıt verdiler. Bu durum, Atina ve Sparta'nın Perslere karşı bir savunma organize etmek üzere bir ittifak kurmasına neden oldu.
### Perslerin İlk İstilası
Kral Darius, bu diplomatik saldırıya karşılık olarak, 600 gemi ve 25.000 kişilik bir deniz gücünü Kiklad Adaları ve Euboea (Eğriboz) Adası'na saldırmak üzere harekete geçirdi. Pers güçleri, Yunan topraklarına yönelik geniş çaplı bir istila başlattı ve Yunan şehir devletleri üzerinde büyük bir baskı oluşturdu. Bu ilk istila dalgası, Maraton Savaşı'nda (MÖ 490) Atinalılar tarafından durduruldu. Bu zafer, Yunanların moralini yükseltti ve Perslerin yenilmez olmadığını gösterdi.
### İkinci Pers İstilası
Darius'un ölümünden sonra oğlu Xerxes (MÖ 486-465), Yunanistan'ı fethetme planlarını sürdürdü. Xerxes, MÖ 480 yılında devasa bir ordu ve donanma ile Yunanistan'ı işgal etti. Bu dönemde Thermopylae, Salamis ve Plataea savaşları yaşandı. Xerxes’in istilası, Perslerin Yunan şehir devletlerini tamamen kontrol altına alma çabasının bir parçasıydı. Ancak, Yunan şehir devletlerinin birleşik direnişi ve stratejik zaferleri, Pers istilasını püskürtmeyi başardı.
### Sonuç ve Tarihi Önemi
Pers Savaşları, Yunan şehir devletlerinin bağımsızlıklarını koruma mücadelesi ve Batı medeniyetinin temellerini atma sürecinde kritik bir rol oynadı. Eğer Yunanlılar, Perslere yenilmiş olsalardı, Batı dünyası Yunanlardan demokrasi, klasik mimari, heykel, tiyatro ve Olimpiyat Oyunları gibi önemli mirasları alamayacaktı. Bu savaşlar, Yunan kültürünün ve dolayısıyla Batı medeniyetinin gelişiminde belirleyici oldu.
Thermopylae Savaşı
Pers Kralı Büyük Darius’un ölümünden sonra krallık makamına geçen Xerxes/Serhas, selefi Kral Darius vizyonunu sürdürmeye çalışmış ve MÖ 480 yılında, bu kez, Yunan ülkesi doğu kıyısında Thermopylae geçidi üzerinden yeniden saldırmak üzere büyük bir işgal gücü toplamıştı. MÖ 480 yılı, Ağustos ayında, Sparta Kralı Leonidas’ın liderliğinde Yunan küçük bir askeri gücü, geçidi üç gün boyunca tutmuş ancak gruptan bir asker ölmüştü. Yunan filosu da, aynı zamanda, Artemision’da sonuçsuz kalan deniz savaşında Pers güçlerini durdurmayı başarmıştı. Bu savaşlar, diğer yandan da, Yunan güçlerine zaman kazandırmış ve şehirlerini gelecekte daha büyük zorluklara karşı savunma için hazırlamalarına olanak sağlamıştır.
### Maraton Savaşı
Maraton Savaşı, Pers Kralı Büyük Darius'un Yunan ana karasını işgal etme girişimlerinden biridir ve MÖ 490 yılında gerçekleşmiştir. Darius, bu seferde bizzat liderlik etmemiş, ancak General Datis'i ve Darius'un yeğeni Artaphernes'i ordunun başına komutan olarak görevlendirmiştir. Artaphernes muhtemelen 2000 kişilik Pers süvari birliğine komuta ediyordu. Pers ordusunun toplam gücü yaklaşık 90.000 kişi olarak tahmin edilmektedir.
### Yunan ve Pers Güçlerinin Karşılaştırılması
Yunan güçlerine, Miltiades veya Callimachus komuta ediyordu ve bu komutanların her biri, en yakın tahminle 10.000 ile 20.000 arasında bir askeri gücü yönetiyordu. Yunan hoplitleri, uzun mızrakları, ağır kılıçları, daha iyi zırhları ve falanks düzeninde katı disiplinleri ile tanınıyordu. Persler ise, uzun menzilli okçular ve hafif zırhlı birliklerden oluşuyordu. Pers okçularının taktiği, düşman saflarına çok sayıda ok fırlatarak onları zayıflatmak üzerine kuruluydu, ancak bu taktik Yunan hoplitlerinin bronz kalkan duvarı karşısında etkisiz kalmıştı.
### Savaşın Seyri ve Taktikler
İki ordu, MÖ 490 yılının Eylül ayında Maraton Ovası'nda karşı karşıya geldi. Pers güçlerinin ok yağmuru, Yunan hoplitlerinin bronz kalkanları tarafından büyük ölçüde etkisiz hale getirildi. Yunan güçleri, düşman hatlarını kuşatmak üzere kanatlarını genişleterek bir savunma stratejisi izlediler. Bu taktik, Pers ordusunu çevreleyip kuşatma amacına yönelikti.
### Zaferin Nedenleri
Yunan hoplitleri, daha uzun mızrakları, daha ağır kılıçları ve daha iyi zırhları ile Pers ordusuna karşı üstünlük sağladılar. Falanks düzeninde katı disiplinleri sayesinde, Perslerin ok saldırılarına karşı etkili bir savunma hattı oluşturabildiler. Bu durum, Pers ordusunu yakın mesafede dezavantajlı duruma düşürdü.
### Sonuçlar ve Etkiler
Maraton Savaşı, Yunanlılar için büyük bir zaferle sonuçlandı. Geleneksel verilere göre, sadece 192 Yunan askeri ölürken, 6400 Pers askeri hayatını kaybetti. Bu zafer, Yunan askerlerinin cesaretini ve disiplinini simgelemiştir. Maraton Savaşı, kısa bir süre içinde efsane haline gelmiş ve zaferin anısına heykeller dikilmiştir.
### Perslerin Geri Çekilmesi ve Sonraki Girişimler
Pers filosu, savaştan sonra Asya'ya geri çekilmek zorunda kalmış, ancak bu yenilgi, Perslerin Yunan topraklarına yönelik hırslarını durdurmamıştır. Persler, bir sonraki seferde daha büyük bir güçle geri dönmeyi planlamış ve bu planlarını MÖ 480 yılında gerçekleştirmişlerdir. Bu da, Thermopylae, Salamis ve Plataea savaşlarının yaşandığı ikinci Pers istilası dönemine yol açmıştır.
### Thermopylae Savaşı
Pers Kralı Büyük Darius'un ölümünden sonra tahta geçen oğlu Xerxes (Serhas), babasının Yunan'ı fethetme vizyonunu devam ettirmiştir. MÖ 480 yılında, bu amaç doğrultusunda, Yunan ana karasının doğu kıyısındaki Thermopylae Geçidi üzerinden saldırmak üzere büyük bir işgal gücü toplamıştır. Bu işgal gücü, antik kaynaklara göre yüz binlerce asker ve binlerce gemiden oluşan devasa bir orduydu.
### Savaşın Başlaması
Thermopylae Geçidi, dar bir kara geçidi olması nedeniyle stratejik bir öneme sahipti. Pers ordusunun bu dar geçitten geçişini engellemek, Yunan şehir devletleri için hayati önemdeydi. Bu nedenle, Yunan güçleri, Sparta Kralı Leonidas liderliğinde bir savunma hattı oluşturdu. Leonidas, çoğu Spartalı olan yaklaşık 300 ağır zırhlı hoplite (Sparta'nın seçkin savaşçıları) ve diğer Yunan şehir devletlerinden gelen küçük bir birlikle bu kritik geçidi savunmaya karar verdi. Toplam savunma gücünün yaklaşık 7000 asker olduğu tahmin edilmektedir.
### Savaşın Seyri
Thermopylae Savaşı, MÖ 480 yılının Ağustos ayında başladı ve üç gün sürdü. Yunan birlikleri, dar geçitte savaşarak Pers ordusunun sayısal üstünlüğünü etkisiz hale getirmeyi başardılar. Pers ordusu, dar geçitte hoplite'lerin oluşturduğu sıkı savunma hattını aşmakta zorlandı. İlk iki gün boyunca, Yunan güçleri Pers saldırılarını başarılı bir şekilde püskürttü.
### Betrayal and the Final Stand
Üçüncü günün sonunda, Ephialtes adlı bir Yunan hainin, Perslere geçidin arkasından dolanarak Yunan birliklerini kuşatabilecekleri gizli bir patika yolunu göstermesiyle savaşın kaderi değişti. Bu bilgiyi alan Xerxes, Pers kuvvetlerini bu gizli yoldan göndererek Yunan güçlerini arkadan kuşattı. Leonidas, bu durumu öğrendiğinde, büyük kısmını geri çekilmek üzere gönderdiği Yunan birliklerinden arta kalan 300 Spartalı ve birkaç yüz Yunan askeriyle birlikte sonuna kadar direnmeye karar verdi. Bu, bir fedakarlık ve kahramanlık eylemiydi; zira Leonidas ve askerleri, geçidi koruyarak Yunan şehir devletlerine zaman kazandırmayı amaçladılar.
### Sonuç ve Etkiler
Leonidas ve adamları, sonuna kadar savaştılar ve büyük çoğunluğu öldürüldü. Thermopylae Savaşı, askeri açıdan bir Pers zaferiyle sonuçlandı; ancak stratejik açıdan Yunanlara büyük bir moral ve zaman kazandırdı. Bu süre zarfında, Yunan şehir devletleri, savunmalarını güçlendirme ve stratejik planlarını yeniden düzenleme fırsatı buldu. Aynı zamanda, Yunan deniz filosu Artemision'da, sonuçsuz kalan bir deniz savaşıyla Pers filosunu durdurmayı başardı.
Thermopylae Savaşı, cesaret ve fedakarlık örneği olarak tarihe geçti ve sonraki savaşlarda Yunan şehir devletlerinin birlik ve direnişini simgeleyen bir olay haline geldi. Bu direniş, özellikle Salamis ve Plataea gibi sonraki büyük zaferler için bir ilham kaynağı oldu ve nihayetinde Perslerin Yunan ana karasından çekilmesine yol açtı.
### Salamis Savaşı
Thermopylae'de yaşanan Yunan zaferinin ardından, Perslerin Yunan topraklarına ilerlemesi devam etti ve pek çok Yunan şehir devleti işgal edildi. Atina da Persler tarafından yağmalandı. Bununla birlikte, Yunan güçleri, Thermopylae Savaşı'nın komutanı Leonidas'ın kardeşi Kleombrotos'un liderliğinde, Korint yakınlarında bir savunma duvarı inşa etmeye başladılar. Ancak kış şartları, kara harekâtını durdurdu ve bir sonraki karşılaşma denizde gerçekleşti.
### Yunan Filosu ve Planı
MÖ 480 yılı Eylül ayında, Salamis Adası'nda, Yunan güçleri bir kez daha Pers donanmasıyla karşı karşıya geldi. Yunan filosu, yaklaşık 300 trireme (üç sıra kürekle desteklenen hızlı savaş gemileri) içeriyordu. Pers donanması ise, yaklaşık 500 gemiden oluşuyordu. Yunan triremeleri, Maraton Savaşı'ndaki başarılarının ardından denizde de etkili olduklarını kanıtlamışlardı.
Yunan filosunun başında, Atinalı Büyük General Themistokles bulunuyordu. Themistokles, 20 yıllık savaş deneyimi ve Artemision Savaşı'nda gösterdiği liderlikle tanınıyordu. Cesur bir planla, Pers filosunu Salamis Adası'nın dar boğazına çekmek ve düşman filosunu etkili bir şekilde imha etmek istedi.
### Savaşın Seyri
Themistokles'in planı, Pers filosunu dar bir boğaza sıkıştırmaktı. Pers gemileri, Yunan triremelerinin manevra kabiliyeti ve hızına karşı dezavantajlıydı. Yunan gemileri, bronzdan yapılmış koçbaşılarıyla Pers gemilerine saldırarak onları etkisiz hale getirdi.
### Sonuç ve Etkiler
Salamis Savaşı, Yunan zaferiyle sonuçlandı. Pers filosu büyük kayıplar verdi ve geri çekilmek zorunda kaldı. Bu zafer, Perslerin Yunan ana karasındaki ilerleyişini durdurdu ve Yunan şehir devletlerine bir zafer ve moral kazandırdı. Salamis Savaşı, tarihte Yunanların denizdeki üstünlüğünü kanıtladığı önemli bir dönüm noktasıydı.
### Plataea Savaşı
Pers Kralı Xerxes, Salamis Savaşı'nın ardından Pers işgalinin sorumluluğunu General Mardonius'a bırakarak Saray'a dönmüştü. Persler, denizdeki yenilgiye rağmen Yunan topraklarının çoğunu kontrol ediyor ve büyük kara orduları da sağlam kalmıştı. Ancak, Perslerin kara ordusuyla Yunanları mağlup etme umudu artık zayıflamıştı.
### Karşılaşma
MÖ 479 yılı Ağustos ayında, Boeotia bölgesinde, Plataea şehrinde, Yunan ve Pers orduları karşı karşıya geldi. Yunanlılar, yaklaşık 30 şehir devletinden gelen, 110.000 civarında hoplit ordusunu savaş alanına sürmüştü. Perslerin sayısı da yaklaşık olarak aynıydı, ancak kesin rakam net değildir. Süvariler ve okçular Perslerin üzerine düşen görevi yerine getirse de, Yunan hoplitleri ve falanks düzeni, Yunan güçlerine üstünlük sağlamıştı.
### Sonuç ve Etkiler
Yunan güçlerinin Plataea Savaşı'nda kazandığı zafer, Perslerin Yunanistan'a yönelik hırsına son verdi. Bu zaferin yanı sıra, aynı dönemde Mykale Savaşı'nda da Yunan filosu, İyonya'daki Pers garnizonunu yok etmişti. İyonya Devletleri, Helen İttifakı'na geri dönmüş ve gelecekteki Pers saldırılarına karşı koymak üzere Delian Birliği'ne katılmıştı.
Pers güçleri, Ege Denizi'nde bir tehdit olmaya devam etmiş olsa da, Yunan anakarası en büyük tehlikeden kurtulmuştu. Yunan-Pers Savaşlarını sona erdiren Kallias Barışı adlı barış antlaşması ise MÖ 449 yılında imzalanmıştı. Bu antlaşma, iki zıt uygarlık arasında barışı sağlamış ve Yunanistan'ın bağımsızlığını güvence altına almıştı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder