Ahriman: Zerdüşt ve Zorvanizm'in Kötülük Tanrısı

ahriman

Ahriman, Eski İran inanışında ve Zerdüştlük'te kötülüğün, karanlığın ve kaosun sembolü olarak kabul edilir. Ayrıca Angra Mainyu veya Kara Ruh olarak da bilinir. Zerdüştlükte, Ahriman insanların kargaşa, hüsran ve çekişme duygularının kaynağı olarak görülür.

Eski Çok Tanrılı Pers dininde, Hürmüz tanrıların kralı ve dünyanın yaratıcısı olarak kabul edilirken, Ahriman ise iblis ordularının efendisi ve rakibi olarak tanımlanmıştır. Ancak Zerdüşt'ün tanzimatlarından sonra, Zerdüştlük tek tanrılı bir dine evrilmiş ve Hürmüz tek ve hak tanrı olarak kabul edilmiştir. Diğer tanrılar ve suretler, onun gücünün bir yansıması olarak kabul edilirken, Ahriman kötülüğün kaynağı ve varoluşunun vücut bulmuş hali olarak kalır.

Zerdüştlük, Ahameniş İmparatorluğu döneminde önceki inançların yerine geçmiş ve benimsenmiştir. Ancak imparatorluğun son dönemlerinde veya bazı bilim insanlarına göre daha erken bir dönemde, kötülüğün ve Ahriman'ın nasıl var olduğu sorusu ortaya çıkmıştır. Bu soruya cevap olarak Zorvanizm ortaya çıkmıştır, ki bu Zerdüştlük'ün sapkın bir tarikatı olarak kabul edilir. Zorvanizm'e göre, zamanın tanrısı olan Zorvan hem Hürmüz'e hem de Ahriman'a hayat vermiştir. Bu, Hürmüz'ün kötülüğün mesuliyetini taşımadığını öne sürerken, Ahriman'ın mutlak iyiliğe karşı sürdürdüğü arayışın bir sonucu olarak kötülüğü temsil ettiğini ifade eder.

Ahriman, Zerdüştlük ve Zorvanizm'de mutlak kötülüğü temsil eden bir figürdür ve daha sonraki dinlerde, örneğin Musevilik, Hristiyanlık ve İslam'da Şeytan ve İblis gibi doğaüstü varlıkların tasvirinde etkili olmuştur.

Eski İran İnanışı, özellikle Zerdüştlük'e dönüşmeden önce, Büyük İran bölgesinde ortaya çıkmıştır. Bu inanç sistemi, çok tanrılı bir yapıya sahiptir ve öyküler, ritüeller ve sözlü geleneklerle nesilden nesile aktarılmıştır.

Zerdüştlük, bu eski inanç sisteminin Zerdüşt peygamber tarafından reforme edilmiş halidir. İnançlar, Sasani İmparatorluğu döneminde yazıya dökülmüş ve Avesta, Bundahisn, Denkard, Vendidad gibi metinlerde yer almıştır. Bu metinler, antik Pers mitolojisi ile dünyanın, insanların ve tanrıların nasıl olduğunu anlatan efsaneler ve mitler içerir.

Ahriman, Zerdüşt yazıtlarında mukaddime edilmez, yani doğuş hikayesi bulunmaz. Önceden var olan sözlü geleneklerden aktarılmış olması beklenir. Ahriman, kuzeydeki iblislerin ininde yaşayan bir iblis olarak tasvir edilir. Kötülük, cehalet ve fitne Ahriman'ın nitelikleridir ve amacı her zaman iyiliği yok etmektir.

Eski inanışa göre, Hürmüz dünyayı yedi seferde yaratmıştır. Bu yaratılış hikayesinde gök, su, toprak, bitkiler, hayvanlar, insanlar ve ateş sırasıyla yaratılmıştır. Ancak Ahriman, Hürmüz'ün yarattıklarını yok etmek için sürekli bir çaba içindedir. Ahriman'ın müdahalesiyle, insanlar ve diğer varlıklar arasındaki ahenk bozulmuş ve dünya günaha batmıştır. Bu hikaye, insanların seçimlerinin önemini vurgulayarak, Hürmüz'ün yolunu mu yoksa Ahriman'ın yolunu mu takip edeceklerine dair bir seçim sunar.

Bu hikaye, Eski İran inanışının temel mitlerinden biridir ve insanların dünyadaki yerini, doğanın işleyişini ve iyilik ile kötülük arasındaki mücadeleyi anlamalarına yardımcı olur.

Zerdüştlük'te özgür iradenin önemi konusu, Zerdüşt'ün eski inancı reform etmesi ve son Zerdüştlük metinlerinin yorumlanmasındaki farklılıklar nedeniyle tartışmalı bir konudur. Eski Pers inancının özgür iradeye ne derece önem verdiği kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, Zerdüşt'ün reform hareketiyle birlikte özgür iradenin önemi inanışta gelişmiş olabilir.

Zerdüşt, eski inancın bir keşişi iken vahiy alarak mevcut dini inancın yanlış anlaşıldığını ve reforme edilmesi gerektiğini öne sürdü. Hürmüz'ün tek tanrı olduğunu ve diğer tanrıların ya iblisler ya da Hürmüz'ün farklı suretleri olduğunu öne sürdü. Yeni inanç, beş ilke üzerine kurulmuştu ve özgür iradeye de vurgu yapıyordu.

Ancak, Zerdüştlükteki özgür irade konusuyla ilgili bir zayıflık bulunmaktadır. Eğer Hürmüz mutlak iyiyse ve dünyayı yaratmışsa, kötülüklerin kaynağı olan Ahriman'ın nasıl var olduğu sorusu gündeme gelir. Bu noktada, Ahriman'ın kötülüğün kaynağı olması ancak Hürmüz'den geldiği varsayımı mantıksız görünmektedir, çünkü kötülük mutlak iyilikten doğamaz.

Zerdüştlükteki bu çelişki, mutlak iyilik ve mutlak kötülük arasındaki mücadelede özgür iradenin nasıl işlediği konusunu anlamak için tartışmalı bir noktadır. Bu konuda farklı yorumlar ve görüşler bulunmaktadır, ancak kesin bir cevap vermek zor olabilir. Bu nedenle, Zerdüştlükteki özgür irade konusunun tam olarak nasıl anlaşıldığı hala belirsizdir.

Zorvanizm, Zerdüştlük'teki kötülük problemiyle başa çıkmak için bir çözüm sunar. Zorvanizm'e göre, Zorvan adında bir tanrı evrenin yaratıcısıdır. Zorvan, bir çocuk sahibi olmayı dilediğinde, bu arzusuyla ilgili şüphe duyar ve bu sırada Ahriman ve Hürmüz ortaya çıkar. Bu hikaye, kötülük ve iyi arasındaki mücadeleyi açıklar. Ayrıca, Zorvan, Ahriman'ın belirli bir süre boyunca hüküm süreceği zamanı 9000 yıl olarak belirler. Hürmüz, bu sürenin sonunda Ahriman'ı mağlup ederek yerini alacaktır.

Bu şekilde, Zorvanizm kötülük sorununu çözer ve Hürmüz'ü mutlak iyi ve her şeye güç yetiren bir yaratıcı olarak tasvir eder. Ancak, bu çözüm, Zerdüştlük'ün merkezinde olan insanın özgür iradesiyle çelişir. Zaman'ın her şeyi yarattığı ve kontrol ettiği bir dünyada, insanların seçimlerinin etkili olması sorgulanır. Eğer Zaman her şeye güç yetiriyorsa, bireylerin seçim yapma özgürlüğü yoktur çünkü Zaman'ın iradesine tabidirler.

Martin Haug'un teorisi, Zerdüştlükteki kötülük problemine farklı bir açıdan yaklaşır. Haug, Ahriman'ın aslında Hürmüz'ün yaratıcı gücünden doğan bir negatif enerji olduğunu savunur. Ona göre, Ahriman kötülüğü seçen bir tanrı değil, Hürmüz'ün enerjisinin negatif bir yansımasıdır. Bu görüşe göre, kötülük Hürmüz'ün yaratıcı gücünden değil, Ahriman'ın kendi özgür iradesinden kaynaklanır.

Bu açıklamalar, Zerdüştlükteki kötülük problemine farklı perspektifler sunar ve bu konuda çeşitli tartışmaları ortaya koyar. Ancak, Zerdüştlükteki kötülük ve özgür irade sorunlarını tam olarak çözmek hala zorlu bir konudur ve farklı düşünce okulları arasında çeşitli görüş ayrılıkları bulunmaktadır.

kötülük

Ahriman, Zohak hikayesi boyunca birçok kötülük eyleminde bulunur. Zohak'ın tahtını ele geçirmesine yardım eder ve onu hükümdar yapar. Ancak, Zohak'ın yönetimi zalimane ve zalimce bir şekilde ilerler. Ahriman, Zohak'ın düzeni alt üst etmesine ve masum insanların acı çekmesine neden olan bir figürdür.

Zohak, insanların mutluluğunu yok ederken ve korku dolu bir krallık kurarken, Ahriman sadece kendi hazzını ve çıkarlarını gözettiği için bu süreci destekler. İnsanların Zohak'ın yılanlarını beslemek için ailelerini kaybetmeleri, Ahriman'ın neden olduğu zorlukların ve kaosun sadece kendi hazzını sağlamak için olduğunu gösterir.

Plutarch'ın ifadesine göre, hayatta her şeyin bir nedeni vardır ve kötülük iyilikten doğarsa, hayatın hem iyiliğin hem de kötülüğün kaynağını içermesi gerekir. Hürmüz ve Ahriman, insanlar tarafından algılanan iyilik ve kötülüğün sembolleri olarak hizmet ederler. Ancak, gerçek hayatın karmaşıklığı ve insan deneyimi, bu ikiliğin basit bir şekilde iyilik ve kötülük arasındaki bir bölünme olarak algılanmasını engeller.